نسبیگراییِ مفهومی گونهای از نسبیگرایی است که بر ضرورت وساطت چارچوب مفهومی، زبان، پارادایم یا دیگر جهاز ذهنی و بشرساز در فرایند فهمِ واقع و تفسیر و قرائت جهان تأکید میورزد. از نظر نسبیگرایان مفهومی، نظر به اینکه دستگاهها و چارچوبهای مفهومی که این نقش واسط را بر عهده دارند متکثر، متنوع و سنجشناپذیرند و نمیتوان در باب درستی و نادرستی آنها به قضاوت و داوری نشست، قرائتهای مختلف از جهان و تئوریهایی که در عرصههای مختلف در چارچوب طرحهای مفهومی و پارادایمها و چارچوبهای زبانی مختلف عرضه میشود به یکسان از حقانیت و صدق و موجّه بودن برخوردارند.
مقاله حاضر میکوشد، ضمن معرفی دقیق نسبیگرایی مفهومی و اشاره به چند تقریر مهم از آن، نشان دهد که پل زدن از نسبیگرایی مفهومی به نسبیگرایی معرفتی و نسبیّت حقانیّت و صدق با اشکالات منطقی روشنی مواجه است. و نسبیگرایی مفهومی، بر فرض درستی و اعتبار، هرگز مستلزم نسبیگرایی در صدق و حقیقت نیست.
- بازدید: 1515
غلبه اصول و ارزش های لیبرالی بر فرهنگ عمومی غرب و نیز بر نهادهای بین المللی منبعث از سلطه و اقتدار سیاسی، اقتصادی و تکنولوژیک غرب شرایطی را فراهم آورده که برخی احکام و آموزه های حقوقی اسلام، به ویژه در باب محدودیت های مربوط به آزادی بیان، تغییر مذهب، سبّ و توهین به مقدسات مورد چالش قرار گرفته، محدودیت ها و گاه مجازات های مربوط به آنها ضد کرامت انسانی و منافی حقوق بشر محکوم ،« نامعقول » به عنوان اموری لحاظ می شود. این گونه ارزش داوریها از موضع تفوّق عقلانیت معاصر غربی بر دیگر نظامهای عقلانی صورت میپذیرد. مقاله حاضر ضمن تفکیک ساحت های بر آن است که « صدق و درستی » و « توجیه » ،« معقولیّت » سه گانه بحث در نشان دهد: 1. تلقی اسلامی از آزادی در چارچوب عقلانیّت نظری و عملی اسلامی بایستی فهم شود؛ 2. توقف در سطح عقلانیّت و عدم عبور به مرحله موجّهسازی هرگز مجالی برای سرزنش و محکومیّت دیگر تلقی های معقول از آزادی فراهم نمی آورد. مبحث آزادی و محدودیت های آن، هم با مقوله عقلانیت نظری و هم عقلانیّت عملی مربوط میشود. از آنجایی که منابع عقلانیّت درفضای تفکر اسلامی به جدّ متفاوت با فضای عقلانیت سکولار است فضای منطقی بحث ایجاب میکند که اولا ، ساحت هرمنوتیکی بحث محترم شمرده شود و طرفین به درک عمیق عقلانی ت نهفته در پس تلقی اسلامی و غیراسلامی به بحث استدلالی و « توجیه » از آزادی توجه نشان دهند؛ ثانیا با ورود به ساحت اقناعی درباره موجّه بودن و نبودن شواهد و پشتوانه های تلقی هر یک از آزادی بپردازند.
- بازدید: 1536
جدیدترین مطالب
- خدمات دینی و اجتماعی؛ بزرگترین عامل ایجاد معنویت در انسان
- حکومت اسلامی
- انسان از دیدگاه اسلام
- اندیشه اسلامی 2
- آیت الله مصباح یزدی از نوادر روزگار بودند/علامه مصباح ها و سردار سلیمانی ها سرمایه های وجودی فرهنگ ما هستند
- علوم انسانی - اسلامی، پژوهش و فناوری
- لزوم توجه به خروجی کاربردی و راهبردی در پژوهش ها