نمایشگاه دستاوردهای قرآنی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

اولین ویژگی که به نظر بنده ویژگی منحصر به فرد دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می‌باشد این است که هیچ نهادی وجود ندارد که به این حجم ذو ابعاد باشد و گستره‌ی فعالیت‌های آن تا این حد متنوع باشد. امتیاز دوم سرمایه‌ی انسانی دفتر است. دیگر مزیت نسبی، گذر از کارکردگرایی به مسئله محوری است. از مزیت و ویژگی‌های دیگر دفتر تبلیغات اسلامی، ایجاد توازن میان نخبه گرایی و توده گرایی، انقلابی بودن و حساس بودن نسبت به خطرات و معطوف بودن به نیازهای نظام و انقلاب و در خدمت قرآن و مکتب اهل بیت بودن است.

بسم الله الرحمن الرحیم

و الصلاه و السلام علی سیدنا محمد(ص) و آله الطیبین الطاهرین المعصومین(س)

الحمد لله خداوند متعال توفیق داد در این ماه عزیز، ماه دعا و عبادت قرآن به این کار شایسته موفق شویم و بنده تبریک می گویم به عزیزانی که اسباب و مقدمات این نمایشگاه را فراهم کردند. حقاً اگر این فعالیت های قرآنی در یک مکان جمع نمی گردید، بسیاری از زحمات دیده نمی شد. بنده خودم هرگز تصور نمی کنم مثلاً در دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام) بیش از ۱۳۰ پایان نامه ی قرآنی تا به امروز نوشته شده باشد. این یکجا دیده شدن انگیزه می شود تا در سال های آینده بیشتر ارائه شود. از برخی قسمت ها توقع داشتیم که کارهای قرآنی آن بیش از این باشد ولی کمتر نمود دارند.

بخش هایی از دفتر تبلیغات برای کارهای قرآنی آماده شده است، بنابراین طبیعی است که کارهای برجسته ای انجام بگیرد ولی الحمدلله اینجا نیز مشاهده می شود که قسمت های مختلف برای کارهای قرآنی ظرفیت دارند. از همه دوستان، ریاست محترم پژوهشگاه حجت الاسلام جناب آقای دکتر لک زایی و حجت الاسلام جناب آقای قطبی رئیس میز قرآن که بخشی از فعالیت ها در نمایشگاه، سفارش آن میز بود، تشکر می کنم.

بوستان کتاب خود بیش از ۳۰۰ اثر قرآنی در این نمایشگاه آورده است که شاید یک سوم آن تولید پژوهشگاه دفتر تبلیغات است و بنده فکر می کنم ظرفیت های نهفته بسیار است. پایان نامه هایی که در اصفهان، مشهد، دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام)، مؤسسه امام رضا(علیه السلام)، مؤسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه(خواهران) و نهادهای مختلف علمی و آموزشی ای که دفتر تبلیغات دارد، اگر کارهای برجسته آنها به فضای چاپ نزدیک شود، ذخیره ای است که می تواند به حجم این فعالیت ها بیفزاید.

سعی می کنم مختصر و فشرده نکاتی را خدمت عزیزان عرض کنم. هر دستگاه، نهاد و مجموعه ای تاریخچه ی خدمات و مزیتهای نسبی دارد. تاریخی از فعالیت های یک مجموعه که بتوان آنها را فهرست و ذکر کرد، تاریخچه ی فعالیت و خدمات می نامند. بخشی نیز به امتیازات و ویژگی های یک مجموعه مربوط می شود که در واقع مزیت های نسبی آن مجموعه می باشد که اگر از آن مزیت ها حفظ و صیانت شود و ارتقا بخشند، باعث پویایی و بالاندگی مجموعه می شود.

بنده به عنوان شخصی که از سال ۸۴ عضو هیئت امنا و نیز به مدت ۸ سال رئیس دفتر تبلیغات اسلامی هستم، ویژگی ها و مزیت های برجسته ی دفتر تبلیغات را در ۷ ویژگی می توانم فهرست کنم که دارای قوت و ضعف می باشد به عبارتی در برخی از از این ویژگی ها برجسته تر هستیم و در برخی، همین که این ویژگی را داریم یک امتیاز است و تنها باید به آن کمال و قوت بخشیم.

اولین ویژگی که به نظر بنده ویژگی منحصر به فرد دفتر تبلیغات می باشد این است که هیچ نهادی وجود ندارد که به این حجم ذو ابعاد باشد و گستره ی فعالیت های آن تا این حد متنوع باشد. مؤسساتی وجود دارند که صرفاً پژوهشگاه هستند یا نهادهایی صرفاً آموزشی که در این کار نیز موفق هستند، اما نهادی که هم بعد آموزشی متنوعی به صورت دانشگاه، مؤسسه ی آموزشی برای خواهران و برادران منتهی به مدرک حوزوی و دانشگاهی و در شعب خود نیز مؤسسات آموزشی و آموزش های کاربردی داشته باشد، وجود ندارد. اکنون در بیش از ۲۰ استان آموزش های کاربردی برای مبلغین، روحانیون منطقه، دبیران مناطق و بخش های مختلف عرضه می کنیم. بعد پژوهشی، تبلیغی، ترویجی، فرهنگی، هنری، انتشارات، فعالیت در فضای فیزیکی و مجازی و زمینه های مختلف دیگر ابعاد این مجموعه می باشند. چنین گستره ی فعالیت و این که دفتر تبلیغات بازوان گوناگونی برای اثرگذاری در محیط فرهنگی و اجتماعی دارد، یک امتیاز محسوب می شود.

امتیاز دوم سرمایه ی انسانی دفتر است. حقیقتاً یکی از مزایای دفتر و توفیقاتی که خداوند متعال عنایت کرده است بهره مندی از افراد نخبه و مؤثر است. عده ای از مدیران ارشد در حوزه ی فرهنگ، گاهی برای انیکه نیرو صادر کنیم به ما متوسل می شوند و به تعبیر یکی از وزرا افراد خوب و قوی ای در مجموعه ی دفتر وجود دارند و بسیاری دیگر برای اینکه از نیروهای دفتر استفاده کنند، دست به سوی ما دراز می کنند. این نشان دهنده ی این است که دفتر هم نیروهای خوب را جذب کرده و هم میدان پرورش داده است تا افراد خلاق، صاحب فکر و ایده پرداز بتوانند رشد کنند. یک سازمان زمانی به بقای خود می تواند ادامه دهد که بتواند نیروسازی، کادرسازی و جانشین پروری کند و در رده های مختلف افراد را بپروراند. به حمد الله دفتر این ظرفیت و مزیت نسبی را دارد و باید آن را حفظ کند. مدیران ارشد ما زمانی که می خواهند در بخش ها مختلف نیرو جذب کنند، باید افرادی را برگزینند که آینده ساز باشند.

دیگر مزیت نسبی، گذر از کارکردگرایی به مسئله محوری است. دفتر در گذشته مانند بسیاری از نهادها کارکردگرا بود یعنی از بخش هایی تشکیل می شد که هر بخش خدمات و کارکردهایی را برای خود تعریف می کرد و تنها آن کارکردها را انجام می داد. به حمدالله با تأسیس قطب های علمی و فرهنگی به سمت مسئله محوری حرکت کردیم، به این معنا که بخش های مختلف از قبیل آموزش، تبلیغ، پژوهش، فرهنگی هنری و… گرد هم جمع شده تا برای حل یک مسئله با توجه به توان کادرسازی، تولید علم، اعزام مبلغ و استفاده از ابزار هنر خود چاره اندیشی کنند. این نکته به حمدالله در دفتر ریل گذاری شده است و از کارکردگرایی به سمت مسئله محوری حرکت کرده است همچنین جزء ویژگی هایی است که احتیاج به کمال یافتگی و رشد دارد. گذر کردن از کارکردگرایی به مسئله محوری یک آورده و مزیت برای دفتر به دنبال داشته است.

مزیت و ویژگی چهارم دفتر تبلیغات، ایجاد توازن میان نخبه گرایی و توده گرایی است. دفتر تبلیغات به فرموده ی مقام معظم رهبری نماد روشن فکری حوزه است. اینکه در دفتر تبلیغات رگه های روشن فکری و نخبگانی وجود دارد و بخش هایی از فعالیت های دفتر چه تولیدات پژوهشی و چه تولیدات آموزشی و کادر سازی آن، جامعه ی نخبگانی را هدف قرار داده است، باعث نمی شود که دفتر تبلیغات از حالت تعادل و توازن خارج شده به سمت نخبه گرایی متمایل شود و مردم و اقشار مختلف جامعه را رها کند.

در همین نمایشگاه مشاهده می کنید که از یک طرف دائره المعارف قرآنی وجود دارد، از طرفی پاسخ به شبهات عمیق قرآنی است که کارهای پژوهشی جدی می طلبد و از طرف دیگر دانش نامه ی کودک و نوجوان نیز دیده می شود. از یک سو در رشته های کاملاً تخصصی برای مثال در دانشگاه باقرالعلوم (علیه السلام) رشته های فلسفه حقوق، فلسفه فیزیک، دکتری سیاست گذاری فرهنگی وجود دارد که برای اولین بار در کشور از سوی دفتر تبلیغات اجرا می شود و از سوی دیگر اعزام مبلغ داریم، در اقصی نقاط محروم کشور فعالیت انجام می دهیم، لایه های مختلف اجتماعی را مدنظر داریم و بالانس و تعادل بین نخبه گرایی و توده گرایی ایجاد می کنیم. در عین حال که معطوف به فرهنگ عمومی هستیم، جامعه نخبگانی و نیازهای جامعه نخبگانی را مدنظر داریم. از نظر بنده این یک امتیاز است و دفتر باید این بالانس و تعادل را حفظ کند و احساس کند که هم در قبال فرهنگ عمومی، فرهنگ دینی لایه های مختلف اجتماع و همچنین در فضای نخبگانی و روشن فکری کشور مسئول است. لهذا اگر در مجلات دفتر تبلیغات مشاهده کنید از مجلات پوپک و سلام بچه ها تا مجلات علمی پژوهشی دیده می شود. این نشان دهنده ی حفظ تعادل و توازن بین نخبه گرایی و توجه به عرصه ی فرهنگ عمومی است.

امتیاز دیگر که به نظر بنده مزیت نسبی دفتر تبلیغات و جزء ویژگی ها می باشد، جمع میان فعالیت ها و نگرش های دراز مدت و راهبردی با کارهای پارتیزانی به هنگام و واکنش سریع است. به عبارتی دیگر دفتر تبلیغات به امور راهبردی می اندیشد و یک سری کلان پروژه هایی را در دستور کار دارد که شاید به تمام رساندن آن ده سال به طول انجامد. به یاد دارم که اولین همایش و جلسه ای که بنده در روزهای ابتدایی منسب ریاست، شرکت کردم همایش نفس و بدن به عنوان یک همایش بین المللی بود. اکنون نیز یک همایش نفس و بدن داریم و در این برهه ی زمانی شاید ۱۴-۱۵ اثر در این زمینه تولید شده است یعنی کاری که شاید ده سال روی آن فکر و کار شده است. کلان پروژه ها و کارهای راهبردی متعددی وجود دارد. در همین قطب ها یکسری فعالیت های راهبردی و دراز مدت مدنظر است در عین حال دفتر تبلیغات این ظرفیت را دارد که نسبت به کارهای عاجل و فوری که پیش می آید، واکنش و عکس العمل نشان دهد و پاسخگو باشد. مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی وجود دارد که اگر شبهاتی مطرح شد و فضایی در جامعه ایجاد شد بتواند سریع واکنش نشان دهد. ظرفیت های فقهی، کلامی و قرآنی ظرفیت هایی است که به ما اجازه می دهد تا در امر تبلیغ و حوزه های دیگر بتوانیم واکنش سریع انجام دهیم. این نیز یک امتیاز است که یک مجموعه ای تنها برای کارهای راهبردی تعریف نشده است بلکه مجموعه ای است که هم می تواند به هنگام واکنش سریع انجام دهد، هم می تواند کارهای دراز مدت و دیربازده ولی ضروری را در دستورکار خود قرار دهد. دائره المعارف قرآنی ای که دوستان در پژوهشکده ی قرآن تدوین می کنند به جلد شانزدهم رسیده است، بیانگر یک فعالیت عمیق چندین ساله می باشد که إن شاء الله دوستان تسریع کنند تا سرعت آن افزون شود. اینکه ما هر سال یک جلد دائره المعارف قرآنی می توانیم عرضه کنیم بسیار مزیت خوبی است، در عین حالی که می توان سریعاً اگر شبهه ای مطرح شد، ظرفیت پاسخگویی را در این زمینه داشته باشیم.

امتیاز بعدی دفتر تبلیغات اسلامی، انقلابی بودن و حساس بودن نسبت به خطرات و معطوف بودن به نیازهای نظام و انقلاب است. دفتر تبلیغات یک نهاد انقلابی است که ۴۰ سال پیش به دستور حضرت امام شروع به کار کرد. اصل آغاز کار دفتر تبلیغات این بود که انقلاب شده است و بسیاری از نقاط کشور با فرهنگ، نیازها و ضرورتهای انقلاب آشنا نیستند، در موقعیت هایی که مردم باید در صحنه باشند و واکنش مناسب انجام دهند، باید افرادی از حوزه مردم را دعوت، توجیه و آشنا کنند. بنابراین اصل و اساس تأسیس دفتر تبلیغات در رابطه با مسئله انقلاب و فرهنگ انقلاب و برخاسته از نیازهای انقلاب بوده است. منتهی همانطور که ابعاد انقلاب گسترش پیدا کرده است، دفتر تبلیغات نیز متناسب با آن دامنه ی فعالیت های خود را در عرصه های مختلف گسترش داده است. وجه انقلابی دفتر باید کاملاً صیانت شود. افتخار می کنیم که نهادی متعهد به انقلاب هستیم و این تعهد، تعهدی نظری و عملی است. در فضای نظر متعهد به صیانت از فرهنگ انقلاب و بسط آن و غنا بخشی به ابعاد نظری انقلاب هستیم. در بعد عمل نیز باید برای صیانت از نظام اسلامی در صحنه باشیم. لهذا دفتر در بیانیه ی مأموریت دفتر تبلیغات به عنوان نهاد واسط میان نظام و جامعه تعریف شده است تا ببیند نظام چه نیازهایی دارد و باید بتواند آنها را پاسخگو باشد. این فضای انقلابی و تعهد نسبت به انقلاب از امتیازات دفتر است که باید صیانت شود.

آخرین امتیاز، در خدمت قرآن و مکتب اهل بیت بودن است. نمایشگاه گویای این نکته است که دفتر، چه حجم از انرژی خود را صرف قرآن کرده است و باید صرف کند. این افتخار و امتیاز ماست که محصولات، کارها و فعالیت های ما بر محور قرآن و اهل بیت باشد که البته ریشه در قرآن و سنت دارد. حدیث شریف ثقلین به عبارتهای مختلفی نقل شده است، بنده به نقلی که ترمذی از زید بن ارقم و متقی هندی در کنز العمال در حدیث ۸۷۴ نقل می کند اشاره می کنم. در حدیث شریف تعبیر این است که إنّی ترکتُ فیکم ما إن تمسّکتم بهِ لَن تَضلّوا بَعدی کتاب الله حبلُ ممدود من السّماء الی الارض و عترتی اهل بیتی و لَن یَفترقا حتّی یردا علیَّ الحوض، روی سخن بنده با قسمت آخر آن می باشد که حضرت زمانی که این تعابیر را کردند فرمودند: «فانظروا کیف تخلِفونی فیها»، ببینید چگونه با این دو میراث رفتار می کنید. آیا خلف صالحی برای رسول الله هستیم؟ چگونه خلفی هستید برای من رسول الله که تمام عمر خود را برای صیانت از قرآن و عترت سپری کردم، شما چگونه رفتار می کنید؟

این یک هشدار باش و بیدار باش است. معلوم می شود مسئولیتی بر عهده ی امت گذاشته شده است. در حدیث شریفی از پیامبر(ص) چنین منقول است که حضرت فرمودند: إنّی سائلکم عن اثنین، عن قرآن و عترتی. من روز قیامت از دو چیز از شما سوال می کنم (خصوصاً افرادی که اهل علم هستند، لباس دین پوشیده اند، منتسب به اهل بیت و امام زمان(عج) هستند و ادعای سربازی حضرت را دارند) قرآن و عترت. در قرآن شریف آیه ۳۰ سوره ی فرقان خداوند از قول رسول الله(ص) نقل می کند که یا ربّ إنّ قومی… .

اگر بخواهیم خلف صالحی برای رسول الله(ص) باشیم و بند انتهایی حدیث ثقلین را اجابت کرده باشیم، قرآن و عترت باید در ابعاد مختلف زندگی مان چه زندگی فردی و چه زندگی کاری، امتداد داشته باشد. در نتیجه نهادی به نام دفتر تبلیغات نیز باید سعی کند خلف صالحی باشد، رعایت کند و رفتار او آنگونه که حدیث ثقلین دعوت می کند و قرآن و عترت را محور کارهای خود قرار می دهد. هر چه از سرمایه ی وجودی و ایمانی داریم ریشه در کتاب و سنت و اهل بیت(ع) دارد.

تشکر می کنم از همه عزیزانی که خود را در خدمت قرآن و اهل بیت(ع) قرار داده اند.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته.