انتشار کتاب «زبان فقه و حقوق» به قلم حجت الاسلام والمسلمین استاد احمد واعظی
فقه و حقوق اگرچه دانشی هنجاری و مربوط به هدایت و تنظیم رفتارها و مناسبات انسانی است و در فقه، افزون بر این، هدایت رفتار عبادی را نیز بر عهده دارد، امّا مانند هر قلمروی دانشی دیگر موضوع تأملات فلسفی نیز قرار می‌گیرد.
به گزارش پایگاه خبری دفتر تبلیغات اسلامی ( تبلیغ نیوز )، فقه و حقوق اگرچه دانشی هنجاری و مربوط به هدایت و تنظیم رفتارها و مناسبات انسانی است و در فقه، افزون بر این، هدایت رفتار عبادی را نیز بر عهده دارد، امّا مانند هر قلمروی دانشی دیگر موضوع تأملات فلسفی نیز قرار می‌گیرد.بخش انبوه و وسیعی از پرسش‌های مربوط به فقه و حقوق جزء مسائل آن قرار می‌گیرد که در چارچوب روش و منابع فقه و حقوق پاسخ خود را دریافت می‌کند، امّا بخشی از پرسش‌ها جنبه فلسفی داشته و جزء مسائل این دانش هنجاری محسوب نمی‌شود، زیرا با نگاهی بیرونی کلیّت فقه و حقوق را موضوع برخی تأملات فلسفی قرار داده و درباره آن پرسش‌گری می‌کند. به طور طبیعی پاسخ به این قسم پرسش‌ها و تأملات با اسلوب و روش و منابع معرفتی مرسوم در پاسخ‌گویی به مسائل فقهی و حقوقی میسّر نیست و فلسفیدن و به‌کارگیری روش‌های تحلیلی و عقلی خاص خود را طلب می‌کند. به‌همین‌سبب در کنار دانش فقه و حقوق نیازمند شکل‌گیری و فربهی و شکوفایی دانش فلسفه حقوق و فلسفه فقه نیز هستیم.
فلسفه حقوق میدان گسترده‌ای از مباحث و مسائل را شامل می‌شود که نگارنده در فصل دوم مکتوب مختصری که پیش از این به نام «درآمدی بر نسبت فلسفه و حقوق» به چاپ رسید، فهرستی از اهم پرسش‌ها و محورهای بحثی فلسفه حقوق را آورده است. یکی از محورهای مهم در مباحث فلسفه فقه و حقوق، تأملات فلسفی در مورد زبان فقه و حقوق است. کتاب حاضر درخصوص این محور متمرکز شده است؛ از‌این‌رو اثری در زمینه فلسفه فقه و حقوق است که به زبان فقه و حقوق می‌پردازد.
*فصل اول: متن فقهی و چالش های زبانی
این اثر در پنج فصل سامان یافته است. در فصل نخست به چیستی متن فقهی و چالش‌های زبانی و غیرزبانی معطوف به متن فقهی پرداخته می‌شود و نشان می‌دهد که تأملات انتقادی و چالش‌های نوپدید عرصه فقه اسلامی از چه خاستگاه و راهبردهایی برمی‌خیزد و کدامینِ آن‌ها وجه زبانی دارد.
*فصل دوم: متن حقوقی به مثابه گفتمان اجتماعی و تاریخی
فصل دوم مشتمل بر دو بحث مهم است: اوّل آن‌که متن حقوقی به طور عام و فارغ از این‌که به چه نظام حقوقی تعلق داشته باشد آیا نظیر سایر متن‌های ادبی، تاریخی و فلسفی است یا آن‌که ماهیتی متفاوت دارد و باید آن را به عنوان یک گفتمان اجتماعی و برساخته در خدمت اهداف و مقاصد گفتمان اجتماعی و ایدئولوژیک خاص تصور کرد؟ قسمت دوم فصل دوم به مقوله تاریخ‌مندی متن فقهی و حقوقی به‌مثابه چالشی زبانی می‌پردازد و پس از شرح مختصر چهار تقریر از تاریخ‌مندی، به پاسخ استدلال‌هایی می‌پردازد که محدودیت‌های زبانی را دست‌مایه استدلال بر تاریخ‌مندی و فراعصری‌نبودن احکام فقهی قرار داده‌اند.
*فصل سوم: قانون به مثابه فعل گفتاری
فصل سوم به این مسئله می‌پردازد که آیا می‌توان متن حقوقی و قانون را به‌مثابه یک فعل گفتاری تلقی کرد. نظریه افعال گفتاری در فلسفه زبان و کاربردشناسی پی‌آمدهای مهمی درزمینه تفسیر متن دارد و قصد و نیّت گوینده و ماتن و زمینه (contex) حاکم بر گفتار را در تعیین معنای مراد و مقصود متکلم و فاعل فعل گفتاری، تعیین‌کننده و اکتفا به تفسیر لفظی اظهارات زبانی را ناکافی و گمراه‌کننده می‌داند. بررسی ادله موافقان و مخالفان افعال گفتاری بودن قوانین، وجهه همّت این فصل است و ثمره عملی این بحث در تفسیر قوانین عادی و قانون اساسی ظاهر می‌شود.
*فصل چهارم: زبان و حقوق
فصل چهارم از «زبان و حقوق» بحث می‌کند؛ برخلاف چهار فصل دیگر کتاب که از «زبان فقه و حقوق» بحث می‌کند. در این فصل، متن و زبان فقه و حقوق موضوع تأملات نیست، بلکه پیوند و ربط مطالعات فلسفی زبان با حقوق محل توجه است. پرسش محوری آن است که آیا عرصه حقوق به‌کلی بی‌نیاز و بی‌ارتباط با نظریه‌ها و رهاوردهای فیلسوفان زبانی است یا آن‌که نظریه‌های شکل‌گرفته در فلسفه زبان و سمانتیک و کاربردشناسی می‌تواند در حوزه حقوق پژواک داشته و توجه و اهتمام به آن‌ها ثمرات عینی و عملی داشته باشد؟
*فصل پنجم: صدق پذیری و استدلال در زبان فقه و حقوق
فصل پایانی به دو پرسش مهم می‌پردازد. در قسمت اوّل از صدق‌پذیری گزاره‌های فقهی و حقوقی بحث می‌شود. پرسش آن است که آیا اشتمال فضای حقوق و فقه به ادراکات اعتباری و مضامین وضعی و قراردادی مجالی برای اظهارات زبانی معرفت‌بخش و صدق و کذب‌پذیر باقی می‌گذارد؟ براساس کدامین شرایط و کدامین نظریه صدق می‌توان این صدق‌پذیری را تبیین کرد؟ قسمت دوم فصل پنجم، معطوف به امکان اقامه استدلال منطقی و تألیف قیاس استنتاجی در حوزه فقه و حقوق است. عالمان برجسته‌ای چون علامه طباطبائی و شهیدمطهری منکر امکان اقامه استدلال منطقی در مورد قضایای مشتمل بر ادراکات اعتباری هستند. نگارنده ضمن پاسخ به استدلال‌ها از امکان اقامه استدلال منطقی و استنتاج عقلی در عرصه فقه و حقوق دفاع می‌کند.
*تهیه کتاب
کتاب “زبان فقه و حقوق” به قلم حجت الاسلام والمسلمین احمد واعظی”رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم” در ۲۰۴ صفحه، قطع رقعی و به قیمت ۳۰ هزار تومان توسط موسسه بوستان کتاب منتشر شده است.
علاقه مندان جهت تهیه این کتاب و کسب اطلاعات بیشتر می توانند به فروشگاه های بوستان کتاب و یا نشانی اینترنتی www.bustaneketab.com مراجعه و یا با شماره تلفن ۳۷۷۴۲۱۵۵ با پیش شماره ۰۲۵ تماس حاصل کنند.