ابعاد رسالت حوزه و روحانیت در تعاملات بین المللی با جهان اسلام
نیروی انسانی کارآمد، حُسن عملکرد دستگاه های متولی امر ارتباطات بین المللی و غنای محتوای تعامل، از جمله ابعاد رسالت حوزه و روحانیت در تعاملات بین المللی با جهان اسلام است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی استاد احمد واعظی، حجت الاسلام والمسلمین استاد احمد واعظی در آیین اختتامیه همایش بین المللی «بیانیه گام دوم انقلاب و جهان اسلام» که به همت دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم به صورت مجازی برگزار شد، ضمن تسلیت ایام شهادت امام موسی کاظم(ع) اظهار داشت: این همایش به همت کار گروهی خیلی منسجم میان دانشگاه باقرالعلوم(ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و بخش های مدیریتی دفتر تبلیغات اسلامی صورت گرفت.
وی گفت: این که دفتر تبلیغات اسلامی حوزه عملیه قم ظرفیت هایی را در اختیار دارد که می تواند در زمان کوتاهی یک چنین کار فاخری را به کمک اهل علم و معرفت مجموعه خود و ارتباط گیری با جامعه نخبگانی انجام دهد، باعث افتخار است.
* سهم حوزه و روحانیت در تعاملات بین المللی با جهان اسلام
حجت الاسلام والمسلمین استاد احمد واعظی تصریح کرد: وقتی در خصوص بیانیه گام دوم انقلاب و جهان اسلام بحث می شود، پرسشی پیش می آید که سهم حوزه و روحانیت در این تعامل بین المللی با جهان اسلام چه می تواند باشد؟ در کلان دو رویکرد کلی در رابطه با تعاملات ما با جهان اسلام وجود دارد: برخی در فضای پارادایم اول چنین می اندیشند که اساساً ما به عنوان کشور و ملت و جامعه ایران باید صرفاً و صرفاً به منافع کشور خودمان و ملت خودمان بیندیشیم که این رویکرد گاهی صرفاً رنگ ناسیونالیستی و ملی گرایانه می گیرد.
وی افزود: گاهی این رویکرد صبغه مذهبی می گیرد و منادیان این رویکرد گاه از خاستگاه صرفاً مذهبی و فرقه گرایانه و به شدت مذهبی این چنین می اندیشند که بر اساس این رویکرد قرائت مذهبی می گویند که صرفاً باید به تقویت تشیع و افزایش اقتدار شیعی و بی توجهی به مشکلات و مسائل سایر جوامع اسلامی به ویژه جهان تسنن بیندیشیم و این ویراستِ مذهبی این رویکرد اول است و ویراستِ ملی گرایانه این رویکرد، دعوت به نوعی واقع گرایی در حوزه مناسبات بین الملل مبتنی بر نفی نگرش های ارزشی و ایدئولوژیک در حوزه تعاملات بین المللی است.
وی گفت: اخیراً حتی در برخی از کشورهای عربی هم مشاهده می کنیم و اقبال به برقراری ارتباط با اسرائیل و این نوع تعاملات این چنینی و فراموشی آرمان فلسطین و مسائلی از این دست که گاهی در برخی از جریانات اخوانی هم در جهان عرب و جهان تسنن مشاهده می شود، ناشی از این رویکرد است؛ این رویکرد به دلیل این که در بطن و متنش ایدئولوژی زدایی، آرمان زدایی، ارزش زدایی و پایبندی به صرف منافع ملی است، می تواند جوهره رویکرد اول شود.
حجت الاسلام والمسلمین استاد احمد واعظی تصریح کرد: رویکرد دوم، توجه به امت واحده اسلامی و رویکرد تمدنی دارد و جهان اسلام را یک مجموعه هم سرنوشت و هم مقصد می بیند و نگاه تقریبی غلبه دارد و وحدت گرایانه بین مسلمین و اهتمام به امور مسلمین بر آن حاکم است و رگه های ناسیونالیزم و فرقه گرایی مذهبی را بر نمی تابد.
* ظرفیت های گفتمان انقلاب اسلامی در خدمت توجه به امت واحده اسلامی است/ انقلاب اسلامی ظرفیت جامعه سازی و تمدن سازی دارد
وی افزود: آنچه که در بیانیه گام دوم منعکس شده و آنچه که در فرهنگ و گفتمان انقلاب اسلامی به ویژه در کلمات مرحوم امام(ره) و مقام معظم رهبری کاملاً مشهود می باشد، رویکرد دوم است، بنابراین، ظرفیت های گفتمان انقلاب اسلامی را کاملاً در خدمت این رویکرد تمدنی می دانند.
حجت الاسلام والمسلمین استاد واعظی با اشاره به فرمایشی از رهبر معظم انقلاب اظهار داشت: مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب تأکید دارد که این انقلاب اسلامی می تواند آغازگر یک عصر جدید باشد و ظرفیت انقلاب اسلامی ظرفیت محدودی نیست و ظرفیت جامعه سازی و تمدن سازی دارد.
* ابعاد رسالت حوزه و روحانیت در تعاملات بین المللی با جهان اسلام
وی گفت: این که بخواهیم در درون پارادایم رویکرد دوم و در کلان نظریه تقریب مذاهب اسلامی نگاه وحدت گرایانه به امت اسلامی و رویکرد به تمدن نوین اسلامی به حوزه تعاملات ایران و جامعه ایران با جهان اسلام بنگریم، وقتی این پرسش مطرح می شود که حوزه و روحانیت در این فضا چه وظیفه و رسالتی بر عهده دارد، پاسخش سه بعد اصلی و کلان دارد: وقتی حوزه و روحانیت می‌خواهد به مسأله تعامل با جهان اسلام بیندیشد، معلوم می شود که کنشگری حوزه و روحانیت نرم افزارانه است؛ بُعد اول، نیروی انسانی کارآمد است، یعنی برخورداری حوزه از فضلایی که دانش و مهارت لازم جهت این تعاملات را دارند و کسانی که بتوانند یک ارتباط خلاق و مؤثر را با جامعه نخبگانی جهان سلام در حوزه جهان عرب و تسنن برقرار کنند و از طریق و به وساطت این جامعه نخبگانی بتوانند در بدنه و فرهنگ عمومی جوامع اسلامی تأثیرگذار باشند.
حجت الاسلام والمسلمین استاد احمد واعظی به وجود ظرفیت تعامل نخبگانی در حوزه اشاره و تصریح کرد: نمی گویم که حوزه امروز ما در این بُعد ضعف های مفرط دارد، اما ضعف های قابل ذکری دارد، یعنی علی رغم قدم های مثبتی که در حوزه برداشته شده که همین همایش یکی از آن قدم های مثبت آن است که علاوه بر متفکران، اهل قلم و شخصیت های خارج از کشور در این شرایط کرونایی از خارج از کشور توانستند ارتباط برقرار کنند، نشان می دهد که حوزه ما گام رو به جلو برداشته است و این توان وجود دارد که ما تعامل نخبگانی انجام دهیم.
* ضرورت نیروسازی دارای توان تعاملاتی در مجامع علمی کشور
وی افزود: اما این مسأله نسبت به آنچه که بایسته و شایسته می باشد، قدم اندکی است؛ ما احتیاج داریم که در مجامع علمی خودمان قوی از آنچه که فعلاً در جریان است، نیروسازی کنیم که توان تعاملاتی داشته باشند.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: مثلاً سال های پیش در دانشگاه باقرالعلوم(ع) رشته اندیشه اجتماعی مسلمین را راه اندازی کردیم که البته باید گرایش های مختلفی برای آن تعریف کنیم و افرادی را بپرورانیم که بتوانند در ناحیه خاصی از جوامع اسلامی متخصص شوند و متفکران منطقه مد نظر و فضای تبلیغی و کنشگران مؤثر حوزه دانشی و فرهنگی آنجا را بشناسند و این تعامل، تعامل نزدیکی باشد و آن روز، روزی است که از حیث نیروهای انسانی می توانیم ادعا کنیم که دستمان پر می باشد و حوزه برخوردار از نیروی انسانی کارآمد در این تعاملات است.
* لزوم حسن عملکرد دستگاه های متولی امر ارتباطات بین المللی
وی محور و بعد دوم را حُسن عملکرد دستگاه های متولی امر ارتباطات بین المللی عنوان کرد و گفت: در جمهوری اسلامی یک نهادهای داریم و کارکردی که برای آنها تعریف شده، نهاد واسط میان متفکران داخل کشور و جوامع بیرونی و بخش نخبگانی و فرهنگ جوامع بیرونی هستند که بتوانند حلقه وصل مناسبی شوند.
حجت الاسلام والمسلمین استاد احمد واعظی به نقش عملکرد خوب دستگاه های واسط ارتباطی در تسهیل امر تعامل نخبگانی پرداخت و تصریح کرد: حُسن کارکرد این دستگاه های واسط می تواند امر تعامل نخبگانی را بین متفکران و اهل فضل و علم داخل کشور تسهیل کند و فرصت های مغتنمی را فراهم کند.
وی افزود: از منظر افراد خارج از کشور به نوعی ناظر عملکرد این روابط و تأثیرگذاری بیرونی جمهوری اسلامی در قالب دستگاه های مختلف هستند و مراجعه به افکار و آرا می تواند به وضعیت شناسی و ضعف های ما کمک کند.
حجت الاسلام والمسلمین استاد واعظی به اهمیت غنای محتوای تعاملات پرداخت و اظهار داشت: بخش سوم و آخر که خیلی مهم می باشد، غنای محتوای تعامل است؛ مهم است که محورهای بحث و گفت و گوهای انتخابی برای تعامل با جهان سلام چه محتواها و مسائلی باشد و گاه محتواها و موضوعات ملال آور می شود و سال های متمادی گفت‌وگوها فقط برای وحدت می شود.
* محور قرار گرفتن مباحث گام دوم انقلاب؛ لازمه جذاب شدن تعاملات بین المللی
وی با اشاره به ضرورت بهره مندی از مباحث مطرح شده در بیانیه گام دوم در تعاملات بین المللی گفت: به شدت موضوعات جذاب و تأمل برانگیز و قالب بحث جدی داریم که می توانیم در خصوص آنها فکر و اندیشه کنیم که بخشی از آن موضوعات، همان مباحثی است که رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم به عنوان آرمان ها و ارزش های فطری انقلاب اسلامی ذکر می کنند و این ها فرا منطقی ای، فراجامعه و فرا فرهنگی است و بشر از آن جهت که بشر است؛ به اینها علاقه دارد.
حجت الاسلام والمسلمین استاد احمد واعظی با بیان این که بحث تمدن نوین اسلامی و راهکارهای ارتقای ابعاد تمدنی جهان اسلام موضوعات جالبی است، تصریح کرد: اگر بحث های بیانیه گام دوم انقلاب، خوب و عمیق و حساب شده محور گفت‌وگو ها قرار بگیرد، می تواند خیلی جذاب باشد.
* عدم ارتباط گیری با موج های نواندیشانه جهان عرب باب گفتگوی مؤثر را محدود می کند
وی بر لزوم ارتباط گیری با موج های نواندیشانه جهان عرب تأکید کرد و افزود: منظور بیشتر موضوع، ادبیات و محتوای تعامل است و مادامی که ما در یک بیگانگی فرهنگی به سر می بریم و از آنها نمی خوانیم و در جهان اندیشه آنها ورود محتوایی نمی کنیم و در دنیای فکری اهل علم و معرفت جهان عرب و تسنن درگیر نمی شویم و با موج های نواندیشانه ای که امروزه در جهان عرب و جهان تسنن رواج دارد، ارتباطی نمی گیریم، طبیعی است که باب دیالوگ و گفت وگوی مؤثر و خلاق، محدود و تنگ می شود.
حجت الاسلام والمسلمین استاد واعظی در پایان خاطرنشان کرد: باید زیادتر از آنها بخوانیم و زیادتر بدانیم تا بتوانیم مطلب خود را بهتر عرضه کنیم و مجازی مشترک برای گفت‌وگو پیدا کنیم و این گونه می توانیم تأثیر بگذاریم و از یافته ها و داده های فکری آنها هم بهره مند شویم و داد و ستد و تعارفی که مبنای تمدن سازی است، شکل بگیرد.